Google+

Saturday, January 18, 2014

Ayurvedic Way of Diagnosis

Ayurvedic Way of Diagnosis

‘Roga- Vinishchaya’ (Ayurvedic Way of Diagnosis):
(For reference of, Ayurvedic Physicians/Vaidhyas only)
According to Ayurveda, diagnosis of a disease is based on three pillars.Vaidhya (An Ayurvedic physician) has to examine all these parameters before reach to a confirm diagnosisThese are, 1)   Prakriti, 2)   Adhishthana and 3)   Samuththaana
1) Prakriti:Purush prakriti:a)   Aakriti: Sama, Upachita, Apachitab)   Vaya: Baala (0-16yrs.), Yuva (17-30yrs.), Madhya (31-70yrs.), Vridhdha (above 70yrs.)c)   Varna: Sweta, Gaura, Krishna, etc. Prakrit & Vikrit Varna (Charak Samhita Ind. Ch. 1)d)   Satwa: Pravara, Madhyama, Alpae)   Satmya: Aaahar- Shakahar/ Maamsaahar/ Falaahar/(Oka-satmya)f)    Kshudha: Adhika/ Madhyama/ Samyaka/ Alpag)   Mala-pravriti:
Quantity – D/N; 
Quality- Drava, Alpa drava, Ghana, Ruksha, Snighdha and Pichchhila. (Samyaka- Asamyaka)h)   Mutra-pravriti: Quantity – D/N; Varna- Shwetabha, Pitaabha etc. (Samyaka- Asamyaka)i)    Nidra: Anidra/ Alpa nidra/ Nidradhikyata/ Bahu-swapna nidra/ Tandra/ Samyaka nidra (Physiological sleep)j)    Aartava Pravriti: Quantity, Quality & Associated Symptoms, i.e; Maasaat, Panch ratranubandhi, Na Daha, Na Arti, Na Bahu, Na Ati-alpa.Varna- Laksha rasopamam, Sasaasrika, Gunja-phala sadrish, Padmavat, Alakta sannibham.Vyadhi prakriti:a)   Vyadhi pratyatma lakshana:For example, Jwar- Santapa, Gulma- Granthi, Prameha- Aavilamutrata, Bahumutratab)   Saamata: Symptoms like… Srotorodha, Bala bhamsha, Gaurava, Anil mudhataa, Aalasya, Apakti, Nishthiva, Mal sangha, Aruchi, Klamaac)   Agni:Jatharagni: (Check on the base of digestion of food)Sama/ Vishama/ Tikshna/ MandaSymptoms of Jirna-anna:Udagaar shudhdhi, Utsaaha, Yathochita vegotsarga, Laghuta, Kshudha, PipaasaaDhatvaagni(Check on the base of digestion of Dosh/ Dosh Paripakvata & the normal functions/ Prakrit Karma of the Dhatus)Dosh: Saam/ Niraam avashthaVata: Saam/ Niraam; Pitta: Saam/ Niraam; Kafa: Saam/ NiraamDhatu:Rasa: Prinana karma; Rakta: Jivana karma; Maamsa: Lepana karma; Meda: Snehana karma; Asthi: Dhaaran karma; Majja: Purana karma; Shukra: Garbhotpaadana.Mahaabhutaagni: (Check on the base of digestion of Malas/ Mala Paripakvata)Purish: Saam/ Niraam; Mutra: Saam/ Niraam; Sweda: Saam/ Niraamd)  Vyaadhi kaala: (Kaala Vishesha)Vyaadhi Vridhdhi –hras kaalaAhoraatra-anusaara-Dina-      Praatah (mornining); Madhyaah (afternoon); Saayam (evening)Raatri-    Night; Midnight; Late nightRhitu-anusaara-Hemanta (early winter); Shishhira (late winter); Vasanta (spring); Grishma (summer); Varsha (rainy season/ monsoon); Sharada (autumn)e)   Vyaadhi desha: Jaangal/ Aanup/ Saadhaaranf)    Vyaadhi bala: (Alpa lakshan pradhaan, Madhyam lakshan pradhaan, Purna lakshan pradhaan)Nidana purnata- alpa/ madhyam/ purnaPurva rupa purnata- alpa/ madhyam/ purnaRupa purnata- alpa/ madhyam/ purnaDosha- dushya prakriti:a)   Dosha Sthiti:Vata (Kriya sthiti)- Stransa, Vyaasa, Vyadha, Saad, Ruka, Toda etc.Pitta (Ushma sthiti)- Trishna, Daaha, Ushnataa, Paaka etc.Kafa (Rachanaa sthiti)- Guruta, Mukh pichchhilata etc.b)   Dushya Sthiti:Rasa- Angamarda, jwara, tandra etc.Rakta- Kushtha, visarpa etc.Maamsa- Adhimaamsa, arbuda etc.Meda- Granthi, vridhdhi etc.Asthi- Adhyasthi, adhidanta etc.Majjaa- Parva vedanaa, murchha, bhrama etc.Shukra- Klibata, aharshana etc.
2) Adhisthana:DoshSarva deha vyapitwe api yo yasminnadhikyena vartate tattasya sthanam.Samanya Sthana-Vata- Pakwaadhaan; Pitta- Naabhi; Kafa- AamaashayVishesh Sthana-Vata- (Praana, Udaana, Vyaana, Samaana, Apaana)Pakwashaya, Kati, Sakthi, Shrotra, Asthi, Sparshanendriya.Pitta- (Paachaka, Ranjaka, Saadhaka, Aalochaka, Bhrajaka)Naabhi, Aamaashaya, Sweda, Lasika, Rudhira, Rasa, Netra, Tvachaa.Kafa/Shleshma- (Avalambak, Bodhak, Shleshaka, Tarpaka, Kledaka)Ura, Kantha, Shira, Kloma, Parva, Aamaashaya, Rasa, Meda, Grana, Jihwa.Dushya:Srotasa–> Srotomula–> Agni anubandhaPraanavaha–>   Hridaya, Mahaasrotasa–>  Jatharagni anubandhaUdakavaha–>  Taalu, Kloma–>  Jatharagni anubandhaAnnavaha–>  Aamaashaya, Vaam-paarshwa–>  Jatharagni anubandhaRasavaha–>  Hridaya, Dasha Dhamani–>  Dhatwagni anubandhaRaktavaha–>  Yakrit, Pleeha–>  Dhatwagni anubandhaMaamsavaha–>  Snaayu, Tvachaa–> Dhatwagni anubandhaMedovaha–>  Vrikka, Vapaavahana–>  Dhatwagni anubandhaAsthivaha–>   Meda, Janghaa–>  Dhatwagni anubandhaMajjavaha–>  Asthi, Sandhi–>  Dhatwagni anubandhaShukravaha–>  Vrishana, Shefa–>  Dhatwagni anubandhaPurishavaha–>Pakwaashaya, Sthula guda–>Mahabhutagni anubandhaMutravaha–>  Basti, Vankshan–>  Mahabhutagni anubandhaSwedavaha–>  Meda, Romakupa–>  Mahabhutagni anubandha
3) Samuththaana:Sampraapti vighatak tatva-1) Samkhya,2) Vikalpa,3) Praadhanya,4) Vyaadhi (Bala vishesha)-a)   Nidaana purnata, b)   Purvarupa purnata, c)   Rupa purnataA)   Alpa lakshana pradhaana, B)   Madhyama lakshana pradhaana, C)  Purna lakshana pradhaana5) Vyaadhi (Kaala vishesha)- Vyaadhi Vridhdhi hras kala- (Ahoratra anusaara, Rhitu anusaara)

No comments:

Post a Comment